Piliśmy, aby zyskać wolność, a staliśmy się niewolnikami…

        Od jakichś dwóch tygodni pozostaje w wirze zaliczeń, kolokwiów, referatów, prezentacji i innych tworów związanych ze zjawiskiem sesji, które dość skutecznie odrywają mnie od rzeczywistości, aby nagle brutalnie sprowadzić na ziemię, i uświadomić, że nie ogarnęłam jeszcze nic konkretnego, wiem mniej niż zero jeżeli chodzi o zagadnienia do egzaminów, a deadline oddania wszelkich prac minął wczoraj. Działanie pod presją mi nie służy, więc nie mogę się na niczym skupić, a moje myśli nie mogą znaleźć dogodnego miejsca, które powinno się znajdować gdzieś między „psychologią różnic indywidualnych” a „psychologią zdrowia”. Niestety, najtrafniej moją sytuację opisuje „psychologia katastrof”. 

W nauce nie pomaga mi także, siedzący na ramieniu, coraz głośniej krzyczący, i coraz mocniej dobijający się pomysł na posta, do którego napisania zainspirowało mnie spotkanie Sekcji Filmowo – Dyskusyjnej Koła Naukowego Studentów Psychologii Krakowskiej Akademii (to chyba najdłuższa nazwa własna na świecie, a jeżeli nie na świecie, to na pewno w Krakowie), do którego mam zaszczyt należeć (dzień bez wazeliny dniem straconym, pamiętajcie! ;-) ). 

Post, jak zdążyliście się pewnie zorientować, będzie dotyczył alkoholizmu (choroby alkoholowej, uzależnienia od alkoholu – zwał jak zwał). Zjawisko to jest chyba jednym z najszerzej opisanych uzależnień w psychologii (i powiem Wam w tajemnicy, że dla wielu studentów psychologii, jednym z najnudniejszych tematów do opracowywania, a dla studentów socjologii – jednym z najczęściej wybieranych jako temat pracy zaliczeniowej/licencjackiej/magisterskiej). Mimo to, skuteczność leczenia, czy zapobiegania tej chorobie, nie jest zadowalająca. Bez większej obawy, mogę zaryzykować stwierdzenie, że każdy z Was miał bezpośrednią, bądź pośrednią styczność z tym problemem. Każdy z nas ma w swojej miejscowości przysłowiowego „Pana Mietka spod monopolowego”. Wielu zna historię człowieka, który był nieźle zapowiadającym się biznesmenem, ale z takich, czy innych przyczyn, stracił panowanie nad piciem alkoholu, a co za tym idzie, także biznes. Słyszymy o przypadkach rodzin, w których alkoholizm wydaje się być dziedziczny – dziadek pił, ojciec pił, dzieci też piją. Coraz częściej słyszymy o przypadkach kobiet, które do swoich codziennych obowiązków (pracy, gotowania, sprzątania, wychowania dzieci) dołączyły także obowiązek wypicia, mniejszej lub większej, ilości alkoholu – no bo przecież trzeba się wyluzować po ciężkim dniu. 

Nie zrozumcie mnie źle – alkohol to nie samo zło. Wielu ludzi pije – do obiadu, do filmu, żeby się zrelaksować, dla przyjemności… - i nic złego się nie dzieje.  Problem pojawia się wtedy, kiedy tracimy kontrolę nad tym ile pijemy, kiedy pijemy i po co pijemy. Problem pojawia się wtedy, kiedy alkohol zastępuje nam inne źródła przyjemności. Problem pojawia się wtedy, kiedy zapijamy tzw. robaka. Nie radzimy sobie z negatywnymi emocjami, nie potrafimy ich rozpracować, wolimy zepchnąć problem w kąt – ale wtedy pojawiają się wyrzuty sumienia, które zapijamy. I to staje się jedynym, i jak nam się wydaje jedynie skutecznym, sposobem na radzenie sobie w trudnych sytuacjach. A później jest już tylko gorzej, a bagno w które nieopacznie wkroczyliśmy, jest tak grząskie, że bez pomocy innych (a często nawet z ich pomocą), nie jesteśmy w stanie się z niego wykaraskać. 

Nie chcę tutaj przywoływać teorii naukowych czy cytować książek, ponieważ sami możecie się zapoznać z ich treściami, jeżeli uznacie to za stosowane, ale istotne wydaje mi się w tym miejscu nakreślenie wzorów spożywania alkoholu. Jest to, w dużym skrócie i uproszczeniu, droga która prowadzi do uzależnienia. Po przeczytaniu całego posta, możecie poświęcić chwilę na refleksję, i zastanowić się, na którym etapie Wy się aktualnie znajdujecie. Pierwszy, i z istoty rzeczy, najbezpieczniejszy etap to oczywiście abstynencja. Pamiętajmy, że abstynencja nie dotyczy jedynie osób, które nigdy nie próbowały alkoholu, bądź tych, które po jego spróbowaniu go nie polubiły. Z abstynencją mamy do czynienia także u alkoholików, którzy przeszli terapię i szczęśliwie udaje im się unikać alkoholu. Okazyjne upijanie się, choć nazwa może się źle kojarzyć, też nie jest etapem, który może prowadzić do destrukcji, bowiem „okazyjnie” rozumiemy jako 3 razy w roku. Picie o niskim ryzyku szkód, jak sama nazwa wskazuje, pociąga już za sobą pewną możliwość wystąpienia szkód w przyszłości. Picie ryzykowne, czyli wypijanie, co najmniej 5 dni w tygodniu, średnio dziennie co najmniej 3-4 standardowych porcji alkoholu (mężczyźni), 1-2 porcji (kobiety), jest już stanem alarmującym. Co prawda, teraz nie występują żadne szkody, ale jest duże prawdopodobieństwo wystąpienia skutków fizycznych i psychicznych w przyszłości. Picie szkodliwe, które nie jest jeszcze uzależnieniem, jest już stanem niebezpiecznym, ponieważ człowiek pije pomimo widocznych szkód (zdrowotnych, społecznych, psychicznych itp.). Ostatni etap to uzależnienie, czyli utrata kontroli nad spożywaniem alkoholu. Nie kontrolujemy tego ile pijemy i jak długo pijemy. Tracimy poczucie czasu rozpoczęcia picia, i nie potrafimy podjąć decyzji o tym, żeby to picie zakończyć. Mamy tutaj do czynienia z kompulsywnym piciem, ciągłą potrzebą przyjmowania alkoholu. Widoczne są skutki odstawienia alkoholu (tzw. zespół abstynencyjny), wzrasta także tolerancja na alkohol (do wprowadzenia się w stan upojenia potrzebujemy coraz więcej substancji). 

W opisie wzorów spożywania alkoholu często padają słowa takie jak: „szkoda”, „szkody”, „picie pomimo szkód”. Jest to pojęcie dość abstrakcyjne. Aby nieco przybliżyć Wam to, jak alkohol wpływa na nasz organizm, proponuję obejrzenie krótkiego filmiku, który obrazuje to jak nasz mózg, wątroba czy skóra reagują na spotkanie z tą substancją. W tym filmiku pokazane są jedyne skutki somatyczne:

Powyższy film prawdopodobnie wywołał lekki wstrząs u części z Was (btw, wiedzieliście, że martwe komórki mózgu są wydalane wraz z moczem?). Teraz przygotujcie się na prawdziwe trzęsienie ziemi. Dokument pt. „Korkociąg” autorstwa Marka Piwowskiego, przedstawia różne stadia choroby alkoholowej. Bez owijania w bawełnę, bez zbędnej paplaniny czy użalania się – czarno na białym ukazuje on „skutki picia wódki”. Zapraszam teraz do zapoznania się ze wspomnianym dokumentem, a następnie przeczytania słów kilku o tym, jak w teorii wyglądają przedstawione zaburzenia:

Myślę, że możemy oszczędzić sobie zbędnych słów, i od razu przejść do krótkiego opisu zaburzeń, które mieliście okazję zobaczyć w „Korkociągu”:

• Depresja alkoholowa to najczęstsze powikłanie uzależnienia od alkoholu, grupa zaburzeń nastroju o różnym przebiegu. Najczęstsze są depresje występujące bezpośrednio po zaprzestaniu picia, ale przemijające bez leczenia w ciągu 2 tygodni. Cześć utrzymuje się jednak dłużej.
• Delirium tremens (majaczenie alkoholowe) – tutaj występują urojenia dotykowe (chodzące po ciele myszki, robaki, mrówki itp.), zapachowe, mania prześladowcza (ktoś czyha, stara się napaść, skrzywdzić), lęk, złudzenia. Jest to ciężka postać alkoholowego zespołu abstynencyjnego.
• Halucynoza alkoholowa – nagłe urojenia autodestrukcyjne lub manie prześladowcze. Jest to psychoza, w której dominują omamy słuchowe, często toczące „sądowy spór” nad pacjentem.
• Zespół Otella (paranoja alkoholowa) – patologiczna zazdrość i podejrzliwość wobec partnera życiowego.
• Zespół Korsakowa (psychoza Korsakowa) – zaburzenia pamięciowe, stany amnezyjne, może prowadzić do stałego otępienia.
• Zespół encefaliczny Wernickego – zaburzenia nerwów ruchowych i mięśni powodujące niezborność ruchów, drżenie, utratę koordynacji ruchowej, niedowład kończyn.
• Otępienie alkoholowe - postępującą niewydolność intelektualna, upośledzenie pamięci, uwagi, krytycyzmu oraz ogólnej sprawności umysłowej i fizycznej. Z punktu widzenia społecznego najważniejszym objawem jest degradacja etyczna.

Spustoszenie jakie alkohol powoduje w życiu alkoholika, ale także w życiu jego bliskich (pamiętajmy o zjawisku współuzależnienia) jest ogromne. Ujawnia się na wszystkich polach egzystencji człowieka. Odciska piętno na jego zdrowiu (fizycznym i psychicznym), życiu społecznym (utrata przyjaciół, pogorszenie relacji z rodziną, rozwód), życiu zawodowym (utrata pracy, obniżenie kompetencji). Na potwierdzenie tych słów możemy przywołać trochę statystyk. Niniejszym: 1/3 rozwodzących się małżeństw, rozpada się z powodu nadużywania alkoholu, ponad 70% brutalnych aktów przemocy dokonywana jest przez sprawców pod wpływem alkoholu, alkohol jest także predykatorem ubóstwa – 60-80% osób bezdomnych ma problem z alkoholem, i w większości przypadków alkohol był przyczyną utraty domu.

Niestety, muszę już kończyć i wracać do obowiązków. Dodam jeszcze tylko, że po obejrzeniu „Korkociągu” po raz pierwszy (i drugi, i trzeci zresztą też), byłam wstrząśnięta i zaniemówiłam. Czym innym bowiem jest czytanie o patologiach, a czym innym bezpośrednie ich obserwowanie. Niewątpliwie wrócę jeszcze tutaj do tematu alkoholizmu, ponieważ nie chcę Was zostawiać z jedynie negatywną i pozbawioną nadziei wizją. Postaram się napisać o tym co sprawia, że alkohol jest tak popularny, jakie mechanizmy obronne stosują alkoholicy, jak bronić się przez namowami do picia alkoholu, jak namówić osobę uzależnioną do terapii oraz jak taka terapia w ogóle wygląda. Tymczasem, skrzeczącego przyjaciela z mojego ramienia zostawiam Wam Drogie Jednostki!

        PS. Korzystając z okazji pozdrawiam całe KNSP, a tych, którzy są z Krakowa i mieliby ochotę obejrzeć ciekawy film i podyskutować, zapraszam w imieniu tegoż Koła na spotkanie Sekcji Filmowo-Dyskusyjnej. Więcej o nas tutaj: Koło Naukowe Studentów Psychologii KA